در این قسمت برای شما معنی شعر درس سوم فارسی دوازدهم با عنوان آزادی رو قرار دادیم ! این شعر رو حتما باید با تمامی آرایه هاش خوب خوب خوب یادبگیرید تا بتونید تو امتحانات و پرسش های معلم ها و تست ها ازش بر بیاید ! همچنین از معلما خواهش میکنیم از شعر رو به صورت کامل و جامع ! به بروبَچ درس بدن تا خوب یادبگیرن. خب وقت رو تلف نکنیم و بریم سراغ معنی شعر درس سوم فارسی دوازدهم ، آزادی !

نالهٔ مرغ اسیر این همه بهر وطن است      مسلک مرغ گرفتارِ قفس، هم چو من است

نالهٔ مرغ گرفتار در قفس (این شعر که در زندان سروده‌ام) همه برای وطن است. روش نالیدنِ پرندهٔ گرفتار در قفس به مانند نالهٔ مِن شاعرِ زندانی است.

ناله استعاره از شعر شاعر / مرغ اسیر استعاره از خود شاعر / مرغ، قفس، اسیر: مراعات‌نظیر / مصراع دوم: تشبیه؛ مسلک مرغ گرفتار قفس مانند مسلک من است.

همّت از باد سحر می‌طلبم گر ببرد      خبر از من به رفیقی که به طَرْف چمن است

از باد سحر یاری می‌خواهم تا خبرِ من گرفتار را به دوستان آزادم برسانند و آنها را از حال من آگاه سازد.
تشخیص (کمک خواستن از باد سحر) - استعاره (چمن استعاره از سرزمین آزاد) - جناس ناقص افزایشی (من و چمن)

فکری ای هم وطنان، در ره آزادی خویش      بنمایید که هرکس نکند، مثل من است

ای هم‌وطنان، برای آزادی خود و وطن خود فکری بکنید که اگر چاره‌ای نیندیشید، دیگران نیز مانند من به خاطر وطن، گرفتار خواهند شد.
تشبیه (آن فرد مثل من است)

خانه‌ای کاو شود از دست اجانب آباد      ز اشک ویران کُنش آن خانه که بیت الحَزَن است

وطن اگر به دست بیگانگان آباد شود، آن را باید با اشک ویران کرد (باید به حال آن وطن گریه کرد و تأسّف خورد) که آن وطن، دیگر ماتمکده است و نه وطنی شاد و آباد.
مجاز (خانه مجاز از وطن) - تناسب (اشک و بیت الحَزَن) - تکرار (خانه)

جامه‌ای کاو نشود غرقه به خون بهر وطن      بِدَر آن جامه که ننگ تن و کم از کفن است

آن لباسی که بر تن داریم اگر در راه وطن غرقه به خون نگردد، باید آن را پاره کرد و دور انداخت زیرا که آن، لباس رسوایی است و بی‌‌ارزش‌تر از کفن است. (جانی که در راه وطن شهید نشود، نباید زندگی داشته باشد.)
کنایه (غرقه به خون شدن جامه کنایه از شهید شدن) - تناسب (جامه و تن) - واج‌آرایی (تکرار صامت «ن»)

آن کسی را که در این مُلک، سلیمان کردیم      ملّت امروز یقین کرد که او اهرمن است

(دیوان اشعار، ابوالقاسم عارف قزوینی)

آن کسی را که در این کشور به پادشاهی رساندیم و او را چون سلیمان عادل می‌دانستیم، اکنون ملت ایران یقین حاصل کرده‌اند که وی (محمدعلی شاه) اهریمن است که به جای سلیمان بر تخت نشسته است. (این تخت فرمانروایی و پادشاهی ایران، جای فردی چون حضرت سلیمان است نه جای اهریمن.)
تضاد (اهریمن و سلیمان) - تناسب (ملّت و مُلک) - تلمیح (اشاره به داستان حضرت سلیمان و ربوده شدن انگشتری او توسط دیو)

دفترِ زمانه

هرگز دلم برای کم و بیش غم نداشت      آری نداشت غم که غم بیش و کم نداشت

هرگز غم و غصهٔ کم و زیادیِ مال و مقام این دنیا را نداشتم.
مجاز (دل مجاز از وجود) - تضاد (بیش و کم) - تکرار (غم، کم و ببیش) - کنایه (غم کم و بیش نداشتن کنایه از اهمیت نداشتن مادیات) - جناس ناقص (غم و کم)

در دفترِ زمانه فتد نامش از قلم       هر ملّتی که مردم صاحب قلم نداشت

هر ملّتی که اندیشمند نداشته باشد در طول تاریخ و روزگار فراموش می‌شود.
اضافهٔ تشبیهی (دفتر زمانه) - کنایه (از قلم افتادن کنایه از فراموش شدن / صاحب قلم ودن کنایه از فرهیخته و خردمند بودن) - مراعات‌نظیر (دفتر، قلم و صاحب قلم)

در پیشگاه اهل خرد نیست محترم       هرکس که فکر جامعه را محترم نداشت

هر کسی که به رأی اکثریت جامعه احترام نگذارد و خِرد جمعی را نپذیرد، در دیدگاه خردمندان، شخص محترمی نیست.
تناسب (اهل خرد و فکر) - تکرار (محترم)

با آنکه جیب و جام من از مال و می تهی است      ما را فراغتی است که جمشید جم نداشت

با اینکه از امکانات زندگی بهره‌ای ندارم، اما به سبب وارستگی، به چنان آسایشی رسیده‌ام که حتی پادشاهی چون جمشید نداشت.
لف و نشر مرتب (جیب و جام ==> مال و می) - جناس ناقص (جام و جم - مال و ما) - واج آرایی (صامت «ج» و «م») - تلمیح (به داستان جمشید و جامش) - کنایه (خالی بودن جیب از مال کنایه از فقیر بودن / خالی بودن جام از می کنایه از شاد نبودن).

انصاف و عدل داشت موافق بسی ولی     چون فرّخی، موافقِ ثابت قدم نداشت

(دیوان اشعار، فرّخی یزدی)

عدل و انصاف (دادگستری) پیروان زیادی دارد (بسیاری دم از عدل و انصاف می‌زنند)، اما مانند فرخی موافق ثابت قدم و استواری ندارد.
تکرار (موافق) - تناسب (انصاف و عدل) - کنایه (ثابت قدم بودن کنایه از محکم بودن، ایستادگی کردن)

کارگاه متن پژوهی